Małopolska Rada stwierdza, że popiera uchwalenie następujących postulatów:

• Postulat nr. 2. Wyraźnie przesądzenie w ustawie, że status działacza opozycji mogą uzyskać również osoby, które w momencie prowadzenia działalności niepodległościowej, zagrożonej represjami wskazanymi w ustawie, nie miały ukończonych 17 lat. Sugeruje się wskazanie dolnego limitu wieku np. 15 lat (świadome działanie);
• Postulat nr. 4. Opublikowanie powszechnie dostępnej listy osób, którym przyznano status działacza/osoby represjonowanej. Status, nadawany odznaka oraz lista mają charakter honorowy, godnościowy.
• Postulat nr. 8. Ustanowienie emblematu do umieszczenia na grobie działacza opozycji antykomunistycznej przez członka rodziny.
• Postulat nr. 9. Wprowadzenie do aplikacji mObywatel legitymacji działacza opozycji antykomunistycznej i osoby represjonowanej z powodów politycznych. Realizacja tego postulatu nie musi wymagać zmian ustawowych a jedynie uzgodnienia administracyjne.
• Postulat nr. 14. Przyznanie działaczom opozycji, którzy osiągnęli wiek emerytalny, ale nie mają prawa do renty lub emerytury, prawa do tzw. świadczenia wyrównawczego. Podnosi się niski koszt a przy tym solidarnościowy charakter tego rozwiązania.
• Postulat nr. 18. Obniżenie w przypadku działaczy opozycji wieku emerytalnego o 5 lat (60 lat mężczyźni, 55 lat kobiety). Podnoszony jest argument, że dotyczy to nielicznej grupy osób oraz że to ostatnia chwila, aby był sens wprowadzać ten przepis.
• Postulat nr. 20. Przyznanie działaczom prawa do bezpłatnych leków. Uprawnienie dot. leków o kategorii dostępności „Rp” lub „Rpz” przyznać osobom represjonowanym z powodów politycznych.
• Postulat nr. 22. Sfinansowanie rodzinom działaczy opozycji kosztów nagrobków, kosztów opieki nad miejscem pochówku i obowiązkowa wojskowa asysta honorowa na pogrzebach. Postulat dotyczy głównie kosztów nagrobka i proponuje się ograniczoną kwotę dofinansowania. Należy to powiązać z Postulatem nr. 8
• Postulat nr. 24. Uwzględnienie przy ustalaniu prawa do zasiłku dla bezrobotnych świadczenia pracy na rzecz organizacji niepodległościowych i innych okresów uznanych w ustawie o rentach i emeryturach z FUS jako okresy składkowe.
• Postulat nr. 25. Przy ustalaniu prawa do świadczenia wyrównawczego do dochodów danej osoby nie powinno się brać pod uwagę tzw. rent specjalnych od Premiera, gdyż nie są to świadczenia, które można postawić na równi ze „zwykłą” emeryturą i rentą. Premier przyznaje to świadczenie wyjątkowo za specjalne zasługi, więc tak jak się nie wlicza do dochodu danej osoby świadczenia pieniężnego jako świadczenia „honorowego”, tak nie powinno się również wliczać renty specjalnej od Premiera.
• Postulat nr. 26. Podwyższenie pobieranych przez działaczy świadczeń przedemerytalnych do wysokości przeciętnej emerytury.
• Postulat nr. 31. Rozwiązanie umowy o pracę z działaczem opozycji w okresie 2 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego mogłoby się odbyć wyłącznie za zgodą starosty. Chociaż postulat uzyskał znaczne poparcie to zgodnie z kodeksem pracy obowiązuje 4 letnia ochrona przedemerytalna.
• Postulat nr. 34. Nałożenie ustawowego obowiązku na samorząd terytorialny przyznawania działaczom przywilejów komunikacyjnych, mieszkaniowych, kulturalnych, zdrowotnych i oświatowych. Postulat popierany prze znaczną większość, ale ze względu na to, że wkracza do zakres samorządności, proponuje się rekompensatę z budżetu państwa.
• Postula nr. 35. Przyznanie działaczom opozycji ustawowej ulgi 100% na przejazdy komunikacją miejską. Chodzi głównie o ujednolicenie przepisu w skali kraju. Gmina powinna otrzymać rekompensatę z budżetu państwa.
• Postulat nr. 38. Nowelizacja przepisów postępowania sądowego w taki sposób, żeby wszystkie dotychczasowe roszczenia odszkodowawcze ofiar prześladowań komunistycznych przedawniły się 23 grudnia 2041 r. i zostały zwolnione z opłat sądowych, a dotychczasowe postępowania odszkodowawcze wznawiane były na żądanie strony.  Postulat uzyskał znaczne poparcie, ale ze względu na sprzeczność z prawem prawdopodobnie nie może być wprowadzony.

 

Małopolska Rada stwierdza, nie popiera następujących postulatów:

• Postulat nr. 7. Ustanowienie „Medalu „Wdzięczności”;
• Postulat nr. 11. Zmiana terminologii w ustawie o działaczach…: określenia „opozycja antykomunistyczna” na „ruchy wolnościowe”, zmianę nazwy Krzyża Wolności i Solidarności na Krzyż Wolności i Suwerenności oraz zmianę terminu „osoby represjonowane” na „osoby prześladowane”
• Postulat nr. 13. Przyznanie małżonkom żyjących działaczy opozycji antykomunistycznej świadczenia pieniężnego – analogicznie jak ich mężom/żonom.
• Postulat nr. 15. Podwyższenie o 50% (czyli obecnie do kwoty ok. 5100 zł) świadczenia wyrównawczego dla osób, które zostały relegowane z uczelni/szkoły za działalność niepodległościową
• Postulat nr. 19. Przyznawanie pomocy pieniężnej przez Szefa UdSKiOR niezależnie od sytuacji materialnej i życiowej wnioskodawcy.
• Postulat nr. 21. Przyznanie dodatkowego świadczenia za każdy miesiąc uwięzienia/internowania.
• Postulat nr. 28. Zwolnienie z opłat klimatycznych w czasie pobytu w miejscowościach uzdrowiskowych.

 

Ocena pozostałych postulatów jest bardziej złożona (nieznaczne poparcie większościowe lub sprzeciw, duża ilość osób bez zdania) dlatego nie poddajemy ich ocenie w niniejszym stanowisku.

Małopolska Rada stwierdza, że jeden z najbardziej kontrowersyjnych – Postulat nr. 1. Zmiana zasad ustalania istnienia przesłanki negatywnej potwierdzenia statusu działacza opozycji tj. faktu współpracy z SB, jest bardzo zrównoważona. Większość osób opowiada się za pozostawieniem stanu obecnego, ale często powtarza się postulat umożliwienia sprawdzenia przez prezesa IPN faktu współpracy i z czego ona wynikała.

Małopolska Rada zwraca uwagę na problem deprecjonowania wysokości emerytur, bowiem świadczenie wyrównawcze jest wypłacane do określonej kwoty, która jest waloryzowana od niskiego poziomu (art. 10a), kwoty niższej od średniej emerytury. Proponujemy przyjęcie innego poziomu odniesienia co najmniej do płacy minimalnej, która jest waloryzowana w ustawie budżetowej, co zapobiegnie to powstaniu tzw. ‘starego portfela”.

Małopolska Rada uważa, że jeżeli do jednoznacznej oceny wniosku nie są wystarczające dokumenty z zasobów archiwalnych IPN, archiwów państwowych i akt sądowych (art. 5,6 ustawy), Szef Uds.KiOR, powinien zwracać się do właściwej wojewódzkiej rady konsultacyjnej do spraw działaczy opozycji antykomunistycznej oraz osób represjonowanych z powodów politycznych o zaopiniowanie wniosku o potwierdzenie statusu działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych

Małopolska Rada stwierdza, że Szef Urzędu ds. Kombatantów powinien podjąć jak najrychlej zdecydowane działania legislacyjne, jeśli nowelizacja ma być przeprowadzona w obecnej kadencji sejmu.  Dlatego poddajemy pod rozwagę Szefa Uds.KiOR, oparcie się na znanej od wielu lat, w różnych środowiskach opozycji antykomunistycznej, także w parlamencie i strukturach rządu, inicjatywie 258. Sygnatariuszy. lecz zmodyfikowanie jej z uwzględnieniem obecnych opinii, ocen i potrzeb środowiska.

Niniejsze stanowisko zostało przedstawione oraz zmodyfikowane w wyniku spotkania konsultacyjnego w Małopolskim Urzędzie Wojewódzkim w dniu 12 czerwca br.

Edward E. Nowak – przewodniczący

Kraków, dn. 16 czerwca 2025 r.